Τεχεράνη

(ιρανικά Τεχράν). Πόλη (6.022.078 κάτ.) του βορειοκεντρικού Ιράν, πρωτεύουσα του κράτους από το 1788 και της ομώνυμης επαρχίας (οστάν) (29.933 τ. χλμ.). Βρίσκεται σε υψίπεδο 1.132 μ., κοντά στις ακραίες νότιες παραφυάδες της ορεινής αλυσίδας Ελμπούρζ, στη συμβολή σημαντικών εθνικών συγκοινωνιακών αρτηριών και είναι κόμβος των εναέριων συγκοινωνιών μεταξύ της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής από το ένα μέρος και της ινδικής περιοχής και της Άπω Ανατολής από το άλλο. Πολεοδομικά η Τ. μπορεί να διαιρεθεί σε 4 τμήματα, καθένα από τα οποία έχει διαφορετικές λειτουργίες. Τα τμήματα αυτά είναι: εμπορικό, διοικητικό, κατοικιών και βιομηχανικό. Η πόλη απλώνεται σε δέσμες παράλληλες από τα νότια στα βόρεια: υπάρχει έτσι στο κέντρο, στους πρόποδες των υψωμάτων, η λωρίδα που περιβάλλει τον παλαιό πυρήνα, με την ανατολίτικη όψη, με το Αρκ, την αγορά και τα θρησκευτικά κτίρια. Στα βόρεια βρίσκονται τα δημόσια κτίρια, οι τράπεζες και τα εμπορικά κτίρια. Ακολουθούν οι συνοικίες, στις πλαγιές των βουνών. Στα νότια και στα δυτικά βρίσκεται το βιομηχανικό τμήμα, που έχει το ακτινωτό κέντρο του στον σιδηροδρομικό σταθμό. Πολύ μακριές και ευθύγραμμες χιαμπάν (λεωφόροι) συνδέουν από τα βόρεια στα νότια και από τα ανατολικά στα δυτικά την πόλη, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται ένα μεγάλο πάρκο. Η περιφέρεια της πόλης είναι σήμερα μια μεγάλη και ομοιόμορφη συγκέντρωση καλυβόσπιτων. Ωστόσο, καινούργιες κατοικίες κατασκευάζονται σύμφωνα με μακρόπνοα σχέδια, που τείνουν να δημιουργήσουν μια συνεχή πολεοδομική περιοχή μέχρι τα γειτονικά κέντρα. Η Τ. είναι το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο της χώρας με συγκροτήματα μηχανουργίας (αυτοκίνητα) και υφαντουργίας, βυρσοδεψίας, ζυθοποιίας, κατασκευής ελαστικών, επεξεργασίας καπνού, τσιμέντου και γυαλιού. Η θέση της και ο ρόλος της ως πρωτεύουσας την κατέστησαν σπουδαίο κόμβο οδικών, σιδηροδρομικών και αεροπορικών συγκοινωνιών. Σε μερικούς Πέρσες γεωγράφους οφείλονται οι πρώτες πληροφορίες για την πόλη, η οποία τους 12o και 13o αι. ήταν ένα μεγάλο προάστιο της Ρέι, της πρωτεύουσας των Σελτζουκιδών, και που άρχισε να έχει αυτόνομη ύπαρξη, όταν αυτή (1220) καταστράφηκε από τους Μογγόλους. Το ενδιαφέρον των ηγεμόνων της Περσίας για την Τ. άρχισε στα μέσα του 18ου αι. (η πόλη ήταν στην αρχή τόπος κυνηγιού), αλλά μια πραγματική πολεοδομική ανάπτυξη άρχισε μόνο από τα τέλη του αιώνα, όταν η πόλη έγινε πρωτεύουσα του Αγά Μουχάμαντ, της δυναστείας των Κατζάρων. Δημιουργήθηκαν καινούργια κτίρια και η αγορά γύρω από τα τείχη του οχυρωμένου βασιλικού ανακτόρου, του Αρκ. Ένα δεύτερο τείχος κατασκευάστηκε στη συνέχεια για να προστατεύει την καινούργια πόλη και ένα τρίτο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Φαχτ Άλι Σαχ. Στα χρόνια του Φαχτ Άλι (1796-1833), η Τ. απέκτησε πραγματικά την όψη πρωτεύουσας και μολονότι δεν είχε τη λαμπρότητα του Ισπαχάν, της αρχαίας πρωτεύουσας των Σαφαβιδών, στολίστηκε με ανάκτορα όπως του Γκιουλιστάν, με διάφορα τζαμιά μεταξύ των οποίων το Μαστζίντ-ε Σαχ στη συνοικία της αγοράς, και με πολυάριθμα μνημεία. Εκτός από το Γκιουλιστάν και το Μαστζίντ-ε Σαχ, από τα αξιολογότερα μνημεία είναι το κοινοβούλιο (Ματζλίς), το Μαρμάρινο Ανάκτορο (Χαχ-ε Μαρμάρ) και διάφορα τζαμιά, μεταξύ των οποίων το Μαστζίντ Σεπαχσλάρ. Άξιο αναφοράς είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο της Τεχεράνης. Το κτίριο που στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι έργο του αρχιτέκτονα Αντρέ Γκοντάρ, που από το 1931 έως το 1960 υπήρξε διευθυντής της ιρανικής αρχαιολογικής υπηρεσίας. Στο μουσείο αυτό αντιπροσωπεύονται όλες οι περίοδοι της ιρανικής τέχνης, από την προϊστορία έως την ισλαμική εποχή: τα αντικείμενα είναι εκτεθειμένα σε ευρύχωρες προθήκες, αριθμημένες, αλλά όχι πάντοτε τοποθετημένες κατά προοδευτική τάξη, ακολουθώντας μια χρονολογική διαβάθμιση και τις περισσότερες φορές με αναγραφή του αντικειμένου στη γαλλική (εκτός, φυσικά της περσικής). Η πρώτη προθήκη περιλαμβάνει τα αντικείμενα που βρέθηκαν στο Τεπέ Σιγιάλκ, κοντά στην Κασάν, και που καλύπτουν μακρύ χρονικό διάστημα - από την 4η χιλιετία έως τον 8o αι. π.Χ. Έτσι μπορούμε να θαυμάσουμε μια ολόκληρη σειρά αναγλύφων, που μαρτυρούν την εξέλιξη του σκαλίσματος σε πέτρα από τις αρχές έως τη σασανιδική περίοδο. Αυτά προέρχονται κατά το μεγαλύτερο μέρος από τα Σούσα, την πόλη που παρέμενε κατοικημένη χωρίς διακοπή από την 4η χιλιετία π.Χ. έως τον 13o αι. μ.Χ. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ένα λιοντάρι από oπτή γη (που χρονολογείται περ. από τον 13o αι.) το οποίο τοποθετήθηκε ως φύλακας σε μία από τις πύλες της ζιγκουράτ της Τσούγα Ζανμπίλ. Μια άλλη αξιοσημείωτη συλλογή του μουσείου είναι εκείνη που περιλαμβάνει τα μπρούντζινα αντικείμενα του Λουριστάν, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν μερικές ιπποσκευές, αναθηματικές πλάκες, φυλαχτά, δοχεία, καρφίτσες, στολίδια και όπλα. Τα αντικείμενα αυτά διαιρούνται ανάλογα με το στιλ, το σχήμα και τη χρονολογία τους. Η εποχή των Αχαιμενιδών (6ος-4ος αι. π.Χ.) είναι η καλύτερα αντιπροσωπευόμενη περίοδος στο Αρχαιολογικό μουσείο της Τ. Αξιοσημείωτα είναι ένα ανάγλυφο από την Περσέπολη που παριστάνει τον Δαρείο A’ να δέχεται προσφορά από Μήδο στρατιωτικό. Πίσω από τον θάνατο του Δαρείου μπορούμε να δούμε τον πρίγκιπα διάδοχο, τον μέλλοντα Ξέρξη A’. Η αχαιμενιδική αυτή απεικόνιση συνεχίζεται με ένα μολοσσό από μαύρη πέτρα που βρέθηκε στα ερείπια της Απαδάνα, στην Περσέπολη. Μπροστά βρίσκονται 3 προθήκες με κοσμήματα και πλάκες χρυσού και ασημιού, τα οποία ανακαλύφθηκαν σε πέτρινες κάσες επίσης στην Απαδάνα. Τρίγλωσσες επιγραφές (αρχαία περσική, νεοβαβυλωνιακή και νεοελαμιτική) στις πλάκες αναφέρουν τα σύνορα των εδαφών του Δαρείου A’. Κοντά στις προθήκες αυτές υπάρχει και κάτι σπάνιο: ένα κιονόκρανο σε σχήμα κολοσσιαίου ανθρώπινου κεφαλιού, τμήμα ενός από τα σπάνια κιονόκρανα της μορφής αυτής που βρέθηκαν στην Περσέπολη. Το πανόραμα της αχαιμενιδικής περιόδου συμπληρώνουν μια μικρή σκάλα από μαύρη πέτρα, και αυτή από την Περσέπολη, και μερικές προθήκες με διάφορα ευρήματα, από τα οποία αξιόλογα είναι ένα κεφάλι πρίγκιπα από λαζουρίτη, στο οποίο είναι φανερή κάποια ελληνιστική επίδραση. Ακολουθώντας πάντοτε τη χρονολογική τάξη περνάμε στην αίθουσα που αναφέρεται στην εποχή των Πάρθων (3ος αι. π.Χ. -3ος αι. μ.Χ.). Το καλύτερο εύρημα που εκτίθεται εκεί είναι ένα μεγάλο άγαλμα από μπρούντζο του 1ου αι. μ.Χ., που αποτελείται από δυο κομμάτια, στα οποία είναι φανερή η στιλιστική διαφορά μεταξύ κορμού και κεφαλιού. Ωστόσο, αν και αυτό βρέθηκε στη Σάμι, στα βουνά του Ζάγρου, πιθανολογείται ότι το κεφάλι, που δείχνει φανερή ελληνική επίδραση, σμιλεύτηκε στα Σούσα ή στη Σελεύκεια από Έλληνα γλύπτη. Η εποχή των Σασανιδών αντιπροσωπεύεται ελάχιστα και έτσι μπορούμε να περάσουμε αποφασιστικά στον πρώτο όροφο του κτιρίου που περιλαμβάνει τα ευρήματα της ισλαμικής περιόδου. Εκείνο ίσως που κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι μια τοιχογραφία σε γύψο, που προέρχεται από το ανάκτορο του Σαμπζ Πουσάν στη Νισαμπούρ (9ος αι. μ.Χ.) και παριστάνει σκηνή κυνηγιού. Στις κόγχες που σκαλίστηκαν στα πλευρά της πινακοθήκης μπορούμε να θαυμάσουμε κεραμικά, εμφιαλωμένα και βερνικωμένα αγγεία, επιγραφές, ξυλόγλυπτα, τάπητες και χρυσοκέντητα υφαντά. Υπάρχει επίσης η αίθουσα του θησαυρού η οποία περιλαμβάνει τα πολυτιμότερα αντικείμενα του μουσείου, που βρέθηκαν στις νεκροπόλεις των διαφόρων περιοχών: χρυσά ευρήματα του Λουριστάν, μια κοτύλη με κεφάλι λιονταριού που προέρχεται από τον θησαυρό του Καλάρ Νταστ, το πεπλατυσμένο αγγείο του θησαυρού της Χασανλού και τα αντικείμενα του θησαυρού της Ζιουίγιε, τα τελευταία αυτά βασικής σπουδαιότητας για τη μελέτη των αρχών της αχαιμενιδικής τέχνης, που διακρίνεται τόσο για την ευαισθησία όσο και για την πρωτοτυπία της έκφρασής της ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την κατεργασία των μετάλλων. Η τέχνη αυτή αναπτύχθηκε κατά την περίοδο της περσικής προϊσλαμικής δυναστείας που πήρε το όνομά της από τον αρχηγό της Αχαιμένη και έσβησε με τη βασιλεία του Δαρείου Γ’ του Κοδομανού. T., Διάσκεψη της-. Διάσκεψη στην οποία παρακάθησαν οι Ρούσβελτ, Τσόρτσιλ και Στάλιν από τις 28 Νοεμβρίου έως την 1η Δεκεμβρίου 1943. Σε αυτήν αποφασίστηκε –για την ανακούφιση του ρωσικού μετώπου από το βάρος της γερμανικής επίθεσης– να πραγματοποιηθεί τον Μάιο 1944 απόβαση στη Νορμανδία, 60 δε μέρες αργότερα άλλη απόβαση στα γαλλικά παράλια της Μεσογείου. Ο Στάλιν, έχοντας την υποστήριξη και του Ρούσβελτ, εναντιώθηκε στο σχέδιο που προτάθηκε από τον Τσόρτσιλ για επιχείρηση στα Βαλκάνια. Η κατοχή και ο διαμελισμός της Γερμανίας προβλέφθηκαν με τη μεταφορά των πολωνικών συνόρων στον ποταμό Όντερ, όμως δεν συμφωνήθηκε ο αριθμός των γερμανικών κρατών που θα έπρεπε να δημιουργηθούν. Συζητήθηκε επίσης η οργάνωση διεθνούς οργανισμού (OHE) και με πρόταση του Ρούσβελτ ζητήθηκε να ανατεθούν οι εξουσίες της διεθνούς αστυνομίας στην πρώην ΕΣΣΔ, τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και την Κίνα. Μετά τη Διάσκεψη της Τ. εκδόθηκε διακήρυξη που εξασφάλιζε την ανεξαρτησία του Ιράν. Γενική άποψη της πόλης Τεχεράνης. Το κτίριο της ιρακινής βουλής (Ματζίς) στην Τεχεράνη (φωτ. ΑΠΕ). Το μεγάλο τζαμί, που είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αξιοθέατα της ιρανικής πρωτεύουσας.